Nasıl Bulaşır?

  • Nasıl Bulaşır
  • Cinsel Yolla Bulaşma
  • Kan ve Kan Ürünleri İle Bulaşma
  • Anneden Bebeğe Bulaşma

Nasıl Bulaşır

HIV kan ve vücut sıvılarında bulunur.

HIV’in Bulaşması ve Önlenmesi

Kendinizi HIV enfeksiyonundan korumak için önlemler alabilirsiniz.

Bu önlemler şunlardır:

  • Test yaptırmak ve partnerinizin HIV durumunu bilmek
  • Her tür cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak
  • Cinsel partnerlerinizin sayısını sınırlı tutmak - birden fazla cinsel partneriniz varsa, düzenli olarak HIV testi yaptırın.
  • Damar içi madde kullanmayın. Eğer kullanıyorsanız, yalnızca steril ilaç enjeksiyon ekipmanı kullanın ve ekipmanınızı başkalarıyla paylaşmayın.

Cinsel Yolla Bulaşma

HIV’nin en önemli bulaşma yolu korunmasız cinsel temastır.

Korunmasız yapılan her türlü cinsel temasla (vajinal, oral, anal) HIV bulaşabilir. Kan ve kadın veya erkeğin cinsel salgıları ile temasa neden olabilecek her türlü cinsel aktivitede bulaşma riski vardır. 

Bulaşma için HIV pozitif kişi ile yapılan tek bir cinsel temas yeterlidir, cinsel temas sayısı arttıkça bulaşma olasılığı artmaktadır. Hastalığın tanımlandığı 1980’li yılların başlarında en sık rastlanan bulaşma yolunun korunmasız yapılan homoseksüel cinsel temas olduğu bildirilirken, bugün HIV’nin pek çok ülkede %60-65 oranında korunmasız yapılan heteroseksüel cinsel temas ile bulaştığı bilinmektedir.

 

HIV/AIDS için en sık bulaşma korunmasız yapılan cinsel temasla olduğu için bu yolla korunma büyük önem taşımaktadır. Cinsel aktiviteden tamamen kaçınarak veya cinsel partnerle karşılıklı olarak tek eşli yaşayarak HIV enfeksiyonunun bulaşması kesin olarak önlenebilmektedir. 

Cinsel temas sırasında prezervatif (kondom, kılıf, kaput) kullanılmasının koruyuculuğu, kondomun lateks olması, doğru ve devamlı kullanılması, yırtık veya delik olmaması kaydıyla ispatlanmıştır. Kadınlar için özel olarak hazırlanmış kondomlar da doğru ve devamlı kullanımda etkili olmaktadır. HIV’nin cinsel yolla bulaşmasını engellemeye yönelik önlemler cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlara karşı korunmada da etkili olan yöntemlerdir. 

HIV’a karşı korunmada önerilen lateks kondomlar aynı zamanda sifiliz, gonore, genital siğil, hepatit B gibi hastalıklardan da korunmayı sağlamaktadır.

Kan ve Kan Ürünleri İle Bulaşma

Kanda virüsün yoğun miktarda bulunması nedeniyle, virüsü taşıyan kişilerden alınmış kan ve kan ürünleri ile hastalık bulaşabilmektedir.

1985 yılında HIV’a karşı yapılan antikor testlerinin bulunması ile dünyanın her yerinde kan ve kan ürünlerinin hastaya verilmeden önce HIV yönünden test edilmesi zorunlu bir hale getirilmiştir. Ülkemizde 1987 yılından beri tüm kan ve kan ürünlerine antikor testi yapıldıktan sonra hastaya verilmektedir. Bu nedenle 1987 yılından beri kan ve kan ürünleri ile olan bulaşma azalmıştır. Ancak hastalığın 10–12 hafta süren pencere döneminin olması ve acil durumlarda test yapılmadan kan ve kan ürünlerinin kullanılabilmesi az da olsa (1/1.800.000) bu yolla geçiş olabileceğini göstermektedir.

 

Damar içi madde kullanımı alışkanlığının önlenmesi, tedavi edilmesi, ortak enjektör kullanımı risklerinin anlatılması bu gruplar içerisinde HIV bulaşma riskini azaltmaktadır. Bazı Avrupa ülkelerinde ve ABD’nde devlet tarafından temiz enjektör dağıtım programları uygulanmakta ve önemli ölçüde başarı sağlandığı bildirilmektedir. Gelişmiş ülkelerde enjektör paylaşımının azaldığı, steril iğne alınışında ve iğne temizleme işlemlerinde artma gözlendiği saptanmaktadır.

Anneden Bebeğe Bulaşma

HIV gebelik süresince, doğum sırasında ve emzirme ile bebeğe geçebilmektedir.

Bu olasılık %20-30’dur. Ancak HIV pozitif anne gebeliği süresince tedavi alır, doğum 38. haftada sezaryen ile yapılır, bebek doğumdan sonra belli süre tedavi alır ve hekim kontrolü altında olursa ve anne bebeğini emzirmez ise bu oran %1-2’lere kadar düşebilmektedir.

 

Anneden bebeğe geçişte önemli olan HIV görülme sıklığı yüksek olan bölgelerde doğurganlık yaşındaki ve HIV enfeksiyon riski belirlenmiş olan kadınlara bulaşma ve korunma yollarını öğretebilmektir. Eğer kadın HIV pozitif ise doğum kontrol yöntemleri öğretilmeye çalışılmaktadır. Eğer anne adayı bebeği doğurmakta ısrarlı ise gebeliğin belli ayında anneye, doğumdan sonra da bebeğe tedavi başlanmakta ve hasta yakın takibe alınmaktadır.

Anne sütü ile virüsün geçişi gösterildiğinden annenin bebeği emzirmemesi önerilmektedir.

Referanslar:

  1. HIV/AIDS: Temel Bilgiler. https://hivinfo.nih.gov/understanding-hiv/fact-sheets/hiv-and-aids-basics (accessed Jun 20, 2022)
  2. HIV'i Önlemenin Temelleri. https://hivinfo.nih.gov/understanding-hiv/fact-sheets/hiv-and-aids-basics (accessed Jun 20, 2022)
  3. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü Daire Başkanlığı, 2016 verileri
  4. Tümer A. HIV/AIDS Epidemiyolojisi ve Korunma Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi Yayını 5.Mart.2013
  5. Eren Ş, Taşdelen-Fışgın N, Baykam N, Çelikbaş AK, Güven T, Dokuzoğuz B. HIV/AIDS Olgularında Ölüm Nedenleri. Turk J HIV/AIDS 2003;6(4):113-6.
  6. Vittinghoff E, Douglas J, Judson F, McKirnan D, MacQueen K, Buchbinder SP. Per-contact risk of humanimmunodeficiencyvirustransmissionbetweenmalesexualpartners. Am J Epidemiol 1999; 150(3): 306-311.
  7. Punar M, Uzel S, Cemil EH, Çağatay AA, Özsüt H, Eraksoy H, Dilmener M. HIV Enfeksiyonu: 44 Vakanın Analizi Klimik Dergisi 2000:13(3):94-97
  8. Erbay A, Bodur H, Çolpan A, Akıncı E, Korkmaz M, Eren S. IV/AIDS Olgularının Değerlendirilmesi Turk J HIV/AIDS 2003;6(2):43-6.
  9. Baggaley RF, Boily MC, White RG, Alary M. Risk of HIV-1 transmissionforparenteralexposureandbloodtransfusion: a systematicreviewand meta-analysis. AIDS 2006; 20(6): 805-812.
  10. Taşdelen Fışgın N, Tanyel E, Sarıkaya Genç H, Tülek N. HIV/AIDS Olgularının Değerlendirilmesi Klimik Dergisi 2009;22(1):18-20.
  11. Boily MC, Baggaley RF, Wang L, Masse B, White RG, Hayes RJ, Alary M. Heterosexual risk of HIV-1 infectionpersexualact: systematicreviewand meta-analysis of observationalstudies. LancetInfectDis 2009; 9(2): 118-129.
  12. Baggaley RF, White RG, Boily MC, HIV transmission risk through anal intercourse: systematicreview, meta-analysisandimplicationsfor HIV prevention. Int J Epidemiol 2010; 39(4): 1048-1063.
  13. Mumtaz G, Hilmi N, McFarland W, Kaplan RL, Akala FA, Semini I, Riedner G, Tawil O, Wilson D, Abu-RaddadLJ.Are HIV epidemicsamong men whohavesexwith men emerging in theMiddle East and North Africa?: a systematicreviewand data synthesis.PLoSMed. 2010 Aug;8(8):e1000444
  14. Holmes KK, Levine R, Weaver M. Effectiveness of condoms in preventingsexuallytransmittedinfections. Bull World Health Organ. 2004;82:454–461.
  15. CDC. ProvisionalPublicHealth Service inter-agencyrecommendationsforscreeningdonatedbloodandplasmaforantibodytotheviruscausingacquiredimmunodeficiencysyndrome. MMWR 1985;34:1-5.
  16. CDC. Testingdonors of organs, tissues, and semen forantibodytohuman T-lymphotropicvirustype III/lymphadenopathy-associatedvirus. MMWR 1985;34:294.
  17. CDC. Guidelinesforpreventingtransmission of humanimmunodeficiencyvirusthroughtransplantation of humantissueandorgans. MMWR 1994;43(No. RR-8).
  18. Marcos Y, Phelps BR, Bachman G. Communitystrategiesthatimprovecareandretentionalongtheprevention of mother-to-childtransmission of HIV cascade: a review. J Int AIDS Soc. 2012 Jul 11;15 Suppl 2:17394.
  19. Busza J, Walker D, Hairston A, Gable A, Pitter C, Lee S, Katirayi L, Simiyu R, MpofuD.Community-basedapproachesforprevention of mothertochildtransmission in resource-poorsettings: a socialecologicalreview.JInt AIDS Soc. 2012 Jul 11;15 Suppl 2:17373.

Türkiye’deki bulaşma yollarına göre HIV/AIDS vakaları incelendiğinde;
%27,2 heteroseksüel cinsel temas,
%16,5 homoseksüel cinsel temas,
%1,9damar içi madde bağımlıları,
%1,9 enfekte kan transfüzyonu ve %51,4 ise
bilinmeyenlerden oluştuğu görülmektedir.

%38,7 gibi büyük bir oran eksik bildirimi göstermektedir ki bu da salgının boyutunu öğrenmedeki güçlüğü gözler önüne sermektedir.

Türkiye’de bulaş yolları Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre aşağıdaki tabloda sunulmuştur;

Olası Bulaş Yolu Toplam Vaka Yüzde(%)
Heteroseksüel cinsel ilişki 28 27,2
Homoseksüel/biseksüel cinsel ilişki 17 16,5
Damar içi madde bağımlılığı 2 1,9
Anneden bebeğe geçiş 0 0
Nozokomiyal bulaşma 1 1
Homoseksüel/Biseksüel+madde bağımlısı 0 0
Hemofili hastası 0 0
Enfekte kan transfüzyonu 2 1,9
Bilinmeyen 53 51,4
TOPLAM 103 100

AIDS Vakalarının Olası Bulaş Yollarına Göre Dağılımı (Türkiye 01 Ocak 2016 – 31 Aralık 2016)